Lise yıllarımın başından itibaren siyasete yoğun ilgi duymaya başladığımı hatırlıyorum .Doğal olarak bu ilgi beni üniversite tercihimi yaparken de bu yöne iterek çok istediğim , tercihlerimin de en üst sıralarında ki Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümüne girmem ile karşılığını bulmuş oldu .

Bulmuş olmasına buldu ama daha ilk günden başlayarak bir takım olumsuzluklarda beraberinde gelmeye başladı . Okulun açılış töreninde konuşan bölüm başkanı Prof Yaşar Gürbüz bu bölümün öğrencilerini meslek sahibi yapmadığını sadece hayata bir bakış açısı kazandıracağını , bölümden az da olsa siyaset bilimci veya diplomat , kaymakam , vali gibi kamu yöneticisi de yetişebileceğini ama çoğunlukla hayatın her alanında kendine yer bulacak donanımlı ama farklı meslek gruplarında insanlar olacağını açıklıkla ifade etmişti .

Etrafımdaki okul arkadaşlarımdan homurdanmalar yükseldiğini hatırlıyorum , binbir emekle kazanılmış yüksek puanlı bir bölümün başındaki otoriteden duymak istemedikleri yönde bir açıklama olduğu besbelli idi . Hele bir de üzerine eğitim dili Fransızca olduğu için , benim içinde olduğum grup gibi ilave bir zaman gerektirecek hazırlık sınıfı düşünüldüğünde durum daha da can sıkıcı oluyordu . Açıkçası beni pek etkilememişti konuşmasının bu kısmı çünki ben işin meslek eşittir düzenli gelir kısmını pek de düşünmüyordum henüz, çiçek tarlasındaki arı misali haklı ünleriyle okulda ders veren Türk ve Fransız eğiticiler beni daha çok ilgilendiriyordu .

Ama yıllar geçtikçe de bu yüksek kaliteli yoğun eğitimden geçen bizlerin , icracılarının meslek erbabı olarak kabul edilmediği  ‘’Siyaset Dünyası ‘’n da bu birikimi kullanamayacak olmasına içerlemeye başlamıştım .. Yine bir gün bir derste bir Fransız Profesör Türkiye de siyaset ile uğraşmanın çok talihsiz bir uğraş olduğunu , bilgili bilgisiz herkesin fikir beyan ettiği  , kahve köşelerinde futbol konuşur gibi ve taraftarı olunur gibi siyaset konuşulduğundan bahsediyordu .. Oysa Fransa da siyasi konuların belirli birikimi olan insanların derinlikli sohbetlerine konu olabilecek değeri gördüğünden söz edip umutlarımızı bir kerte daha soldurmuştu . Bu sonuncusu çok önemli , çünkü söyledikleriniz veya düşünceleriniz ancak karşıdakinin anlama ve yorumlama kapasitesince anlam ve karşılık bulabiliyor . Burada bir açmaza doğru gidildiğini anlamaya o zaman başlamıştım . Halkın yönetim biçimi olan demokrasi ve onun çatısı altında özgürce yapılabilecek siyaset bilgisiz kalmış veya bırakılmış ama bu konuya çokça hevesli bir toplum ile doğru bir düzlemde nasıl yapılabilir ?

Cevabı aramak için demokrasi kavramının mucidi olan Antik Yunan a başvurmak en akıllıca iş olsa gerek . Sokrates, öğrencisi Platon tarafından yazılan diyaloglarda, demokrasi hakkında derin endişelere ve pesimizme sahip biri olarak tasvir edilir. Platon’un 10 kitaptan oluşan meşhur Cumhuriyet (Republic) isimli eserinin 6. kitabında Sokrates, Ademantus isimli bir diğer karakter ile demokrasi hakkında sohbet eder. Sokrates bu kısımda Ademantus’a demokrasinin eksiklerini ve hatalarını göstermeye ve anlatmaya çalışır. Bunu yapmak için Sokrates, toplumu bir gemiye benzetir.

Sokrates şöyle sorar:

Eğer ki deniz yoluyla bir yolculuk yapmak isteseydin, geminin kontrolünün kimde olacağına nasıl karar verilmesini isterdin? Rastgele ve herhangi bir grup insan tarafından mı, yoksa deniz seyahatleri konusunda deneyimli, bilgili ve eğitimli insanlar tarafından mı?

Ademantus’un cevabı çok açıktır: Elbette ki ikincisi! Sokrates’in buna cevabı ise şu şekildedir:

Peki bu durumda nasıl olur da, bir ülkedeki yetişkin insanların rastgele ve herhangi bir grubunun bir ülkeyi kimin yöneteceğine karar verebilecek donanımda olduğunu düşünebilmekteyiz?

Sokrates’in vurgulamaya çalıştığı şey, seçimlerde oy kullanmanın bir bilgi ve birikim gerektirdiğidir. Sokrates’e göre oy kullanmak basite indirgenemez. Dolayısıyla oy kullanmanın da, diğer her yetenek gibi insanlara sonradan, dikkatle ve sistematik bir şekilde öğretilmesi gerekmektedir. Yeterli donanıma ve eğitime sahip olmaksızın insanlara oy kullanma hakkının tanınması, yeterli donanım ve eğitime sahip olmayanlara fırtınalı bir havada yolculuk yapacak bir geminin kontrolünün kime teslim edileceği kararını alma yetkisi vermekle aynıdır. 

Doğduğu medeniyetin kurucu feksefecisi kabul edilen Sokrates in bu şüpheci kötümserliğinin bugüne yansımasından neyi kastettiğini hepimiz görüyor ve bizatihi yaşayarak deneyimliyoruz . Temsili demokrasinin işleyiş mantığı gereği , oy verenlerin toplam insan kalitesinin hayati önem taşıdığı gerçeği hepimizin toplam hayat kalitesi üzerine inanılmaz baskı yapan bir unsur haline geliyor . Başarılı uygulama örneklerini görüp gıpta ile baktığımız Batılı ülkelerin demokrasi pratiği ile biz az gelişmiş ülkelerin temel farkı tam burada ortaya çıkıyor . Demokratik işleyişin öznesi konumundaki halk yığınları yüksek refah ve eğitim standartlarından mahrum kaldığı ölçüde rejim olarak temsili Demokrasi Türkçe karşılığı ”Söz ile Halk Avcılığı” olarak ifade edilebilecek Demagojikrasi ye dönüşüyor .

Seçilmiş siyasi yönetici , refah ve eğitimden yoksun kalmış kitlelerin kendini gerçekleştirme sembolü ve idolü olarak kör satıcı ve kör alıcılı ilişki sarmalına bir kere kapılıyor ki yolun sonu ne yazık ki müreffeh ve aydın dünyadan çok uzak bir yere düşüyor . Bu düşük profilli alıcı satıcı ilişkisinin halk yönetimi olarak kutsanıp adına demokrasi denmesine lüzumun kalmayabileceği günlerinde geleceği endişesi ise düşünen insanların beynine kabus gibi hücum ediyor …

İnsanoğlunun halihazırda sorgusuz sınırsız özgürlük alanlarından biri olan çocuk yapma özgürlüğünden bahsetmek istiyorum . Yanlış okumadınız sınırlı doğal kaynaklar karşısında insanoğlunun sorgusuz ve sınırsız bir özgürlük alanı  olan , kimseye sormadan ve yasal bir engelle karşılaşmadan fütursuzca kullandığı bu üreme çılgınlığından.

Gündemi gereksiz yere meşgul ettiğini düşündüğüm , ayrıca bu uğurda harcanan zamana ve paraya içten içe hayıflandığım Mars ta yaşam projesinin temel amacı sınırlı dünya kaynaklarının ve ekolojik sisteminin biz insanlar tarafından kötüye kullanımı neticesinde bu muhteşem gezegenin yaşanamayacak hale gelmesi değil mi ?

Diğer yandan kaynakların ve ekolojik sistemin doğru kullanımı için sağduyulu insanların ve kanaat önderlerinin başını çektiği bir çok çabanın olduğu aşikar . Sera gazı ve karbon salınımını frenlemeye çalışan , ülkelerine önümüzdeki 20-30 yıl içerisinde ‘’0’’ emisyon hedefleri koyan , doğa da dönüşümü yüzyıllar alan petro kimya türevi ürünlerin günlük kullanımda sınırlamaya çalışan ve bunun gibi bir çok tedbir için çaba sarf eden resmi , yarı resmi veya bireysel girişimlerin sayısı azımanmayacak kadar , fakat diğer yandan bütün bu olumsuzlukların öznesi konumundaki insanoğlu nun üremesini sınırlamayı düşünen bir yaklaşım yok  .

Milyonlarca yıllık evrimsel süreçte kabaca beyin hacminin gelişmesine paralel olarak zihinsel kapasitesi inanılmaz boyutta gelişen bunun sonucu olarakta besin zincirinin en tepesinde tartışılmaz bir hakimiyet kuran  homo sapiens , üzerinde yaşadığı gezegenin sınırlı kaynaklarını hoyratça kullanırken sınırsız üremesinin kısa gelecekte yaşama imkanı sunan tek yine aynı gezegen üzerinde ki niceliksel varlığını sorgulamıyor hatta bu konuda ebeveynlerin özgür iradesinin dokunulmazlığını tahkim eden uluslar arası antlaşmalar dahi var .

Burada bir terslik yok mu ? Doğada ki denge unsurlarını gözettiğimizi iddia ederek av sezonu tarihleri ilan edip bunları başlatıp bitirebiliyoruz , türü yok olma noktasına gelmiş olan canlı türlerini koruma altına alabiliyoruz , evcil hayvanlarımızı fazlaca üremesin diye dilediğimizce kısırlaştırabliyoruz ama bir kanser hücresi gibi çoğalan insanoğlunun üreme hakkını sorgulamıyoruz .

Zihinsel ve entelektüel kapasitemizin ne kadar geliştiğini iddia etsek te , ki bu yadsınamaz bir gerçektir , bu gelişimin bizim bize dair bilinçaltımızda beslediğimiz ‘’İnsanoğlu Kainatın Efendisidir ve Her Şey Onun İçin Yaratılmıştır ‘’ önermesine olan inancımızı sarstığı pek söylenemez . Evet entelektüel sıçramamız tür olarak bize edebi baş yapıtlar , mimari şaheserler , estetik mucizeler , sanatsal ikonlar yaratmamıza müsaade etti etmesine ama bunların hemen hemen hepsi Homo Sapeins Ego muzu ve kendimizi biricik hissetmemizin bir tür dışa vurumu muydu acaba ?

Galile ve Kopernik dünyanın evrenin merkezinde olmadığını söylediğinde bunun sokaktan geçen insanın düşünsel dünyasında bir karşılığı yoktu ama elbette bunun tam tersine iman etmiş tek tanrıcı dinler ekseninde kıyameti koparmaya yetmişti . Hikayenin gelişimini az çok hepimiz biliyoruz , bunlara girecek değilim ama varmak istediğim yer bugün hemen hemen tüm medeni dünyanın kabul ettiği bu kozmolojik gerçeğin zihinsel karşılığının 300 yıldır düşünsel reflekslerimize yansımadığıdır . Bunun en somut kanıtı da insanın kutsal ve sınırsız üreme hakkına sahip olduğu düşüncesidir .

Entelektüel ermişliğin pratikteki somut ve aşkın karşılığı olan sanatsal dışavurumdan yukarda bahsederken bir tezata gönderme yapmak istiyordum , aşkın sanatsal yaratım insanüstüdür ve evrenseldir . Evrenselden de burada kasıt çoğunlukla yanlış kullanıldığı gibi tüm dünyayı değil tüm kainatı kapsayacak şekilde ki bir hedeflemedir , oysa ki resim , heykel yaparken , gazel ve kaside yazarken de bir kerameti kendinden menkul kutsal insan güzellemesi yapmıyor muyuz ?

Geçenlerde ünlü bir psikyatr dan duyduğum şu cümle çok hoşuma gitmişti : ‘’Evet 300 yıl önce Kopernik insanoğluna evrenin merkezinde kendisi olmadığını gösterdi , 200 yıl önce Darwin de insanın dünyanın ezelden ebede kutsal sahibi olmadığını , 100 yıl önce ise Freud aslında İnsanın kendisin de efendisi olmadığını söyledi ‘’. Burda can alıcı bölüm en son Freud ile ilgili olanı . Ne diyordu Freud kabaca : Cinsel Güdülerimizin aslında davranışlarımızın ve aldığımız kararların altında yatan temel motiftir . Yani her şeyi kazıyınca altından en altta gizlenmiş bir güdü olduğunu iddia ediyor  . Üreme içgüdüsü ..

Konu cinsellikle ilintili olduğunda , söyleyenin ne söylediği ne yazık ki alaycı ve müstehzi bir yüzeysellikle ele alınır . Freudyen teorilere de çoğunlukla yapılan bu oldu ama son yüz yılda klinik ve sosyal deneyler hep bunu doğrular nitelikte sonuçlar verdi . Öyle ki , artık bugün önemli nitelikli nicelikte insan insanoğlunun görünürde dünya üzerinde ki varlıksal amacının neslini devam ettirme güdüsünün ötesinde bir şey olmadığını söylüyor . Yoksa yine bu yüzden mi bunca önemli filozof , düşünür , siyeset insanı , sanatçıya ve incelikli eserlerine sahip omamıza rağmen biz insanoğlu o en altta yatan Temel İçgüdünün esareti altında olduğumuz için sınırsız ürememizi tartışılamayacak bir tabu haline getirdik ?

İzlediğim bir festival filminde , insanların zihnini kontrol etmeyi bir şekilde başaran sıradan bir adamın önce ülkesinin sonra da BM nin başkanı olarak onlara son emir olarak gezegenin bekası için tüm insanlığa  kendilerini yok etme emri veriyordu . İş kendiliğinden bu noktaya gelmeden işte tam da burada söylemek istediğimiz şeyi söylemenin yeri olduğuna inanıyorum : ‘’Evrim sürecinde deneyimlediği üstün zihinsel sıçramanın neticesinde vardığı entelektüel kapasitenin zorunlu ve namuslu sonucu olarak insan insanoğlunun evrensel kontekstte ki varlıksal anlamını şu an olduğu gibi güdüsel değil , olması gerektiği gibi yani dünyaya ve diğer canlılara yaşama hakkı tanıyacak erdemli ve adil bir kararla kendi niceliksel varlığını kontrol altına almalı ve sınırlamalıdır …

Tarihsel köklerini tek tanrıcı dini metinlerde , inançlarını bir sebepten değiştirmiş insanları kategorize etmek için bulan döneklik kelimesi , bugünki terminolojik karşılığını pratikte daha dünyevi ve ideolojik bir zeminde bulmakta ve geçen yüzyıllar içerisinde bu sıfatın atfedildiği kişiler için ifade ettiği tehditkar duruşunu kılık değiştirerek te olsa devam ettirmekte .

Doğanın ve evrenin en yaşamsal işleyiş mekaniği olan adaptasyon , evrim , gelişim ve ilerlemenin önünde duran en önemli sosyo zihinsel bariyerlerden biri olduğunu düşündüğüm bu direnç tahkimatına kurban giden ruhların sayısı hiçte azımsanmayacak kadar çok .

İlk kurbanlarını aldığı yıllarda , inançlarından dönen inananların bunun bedelini yaşamlarıyla ödediğine sıklıkla şahit oluyoruz . Bugün ki değer yargılarımız , düşünce ve inanç özgürlüğüne bakışımız ve onun da ötesinde insan hayatının biricikliğine yüklediğmiz anlamla hiçte bağdaşmayacak bu yaklaşım , çok değil insanlığın varoluş serüveninde daha dün diyebileceğimiz birkaç yüzyıl öncesine kadar toplumsal hayatın bir parçası idi .

Tek tanrıcı vahiy kaynaklı kutsal metinlerde bu yönde bir emredici hüküm bulunmamakla birlikte , dinin yeryüzünde ki uygulayıcıları pratikte inancını değiştirenlere karşı en azılı şiddet eylemlerini uygulamaktan geri durmamışlar ama işin ilginç yanı dönenlerin sadece döndüğü yerde değil dönülen yerde de pek hoş karşılanmamışlardır. Örneğin , Yahudilikten Hristiyanlığa geçenlerin gerçekte dönüp dönmediğini araştırmak üzere dönemin İspanya sında ( 1464-1474 ) kilise ve devlet eliyle önce bir tahkikat komisyonu kurulmuş ardından da  başına ünlü din adamı Thomas de Torquemada nın geçtiği özel engizisyon mahekmeleri ile sonu sürgüne varacak ısrarlı homojenisayon politikaları sürdürülmüştür .

Günümüze yaklaştıkça , fikir kampını değiştirmenin yarattığı sonuçlar, fikrini değiştiren açısından , elbette yukarda ifade ettiğimiz şekildeki yaptırımlara maruz kalmaktan genel olarak uzaklaşmış , daha çok kınanma , yaftalanma , hakir görülme boyutuna evrilmiştir . Elbette buna şükredecek değiliz , aksine konuyu , dönmenin önce tavizsiz bir özgürlük alanı sonra da gerektiğinde bir erdem olarak anılması gerektiğine inandığımız bir zemine taşımaya çalışacağız . En basit haliyle dönmek ; ezberini bozmak , konfor alanını terk etmek ve tanımı gereği bir yüzleşmedir . Nasıl olur da kendi içinde bu müthiş hesaplaşmayı , ayağa kalkışı anlam olarak barındıran bir kavram hala jargonumuzda hakaret amaçlı kullanılabiliyor , anlamakta zorluk çekiyorum !

İşin şaşırtıcı ve  çelişkili tarafı , kelimeye bu kavramsal anlamı yükleyen retorikler özünde dönekliğin ilk uygulayıcıları olması . Tüm dinler bir önceki müesses inanç nizamına karşı durup yeni kendi devrimsel inanç sistemetaiğine dönmemişler midir ? İlk Hristiyanların hepsi Yahudi dönekleri veya ilk Müslümanların hepsi Puteperest döneği değil midir ? Bu döneklik iyi şu döneklik kötüdür diyebileceğimiz evrensel sosyo ideolojik bir ölçü skalası var da bundan insanların mı haberi yok ?!

Hayatlarının belirli bir döneminde tüm kalpleri ile başkaca tanımlı bir inanç örgüsünün iman edenleri iken , iyiyi doğruyu akla yatkın olanı yeni keşfetmiş olmaları yüzünden onların kınanmamalarını temin eden şeyin sadece bu inanç devriminin aynı zamanda siyasi gücü de ele geçirmiş olduğundan kaynaklandığını görmemekteler mi ?

Kaynağını dünyevi referanslı olarak tanımladığımız siyasi iedolojiler için de geçerli değil mi söylediklerimiz , safları arasından bu yönde işaretler veren bağlılarını zapt-ı rapt altına almak için ana akım söylemin davrandığı ilk silah döneklik yaftası yapıştırmak değil mi  ? Yine paradoksal olan , düşünsel sancı ve doğumun sonucu olarak ortaya çıkan ideolojilerin kendlerini var eden düşünce ve kalıpların daha ileriye evrilemeyeceğine yönelik dogmatik saplantısı ve bu merkezden hareketle yine kendi içinden çıkan farklı seslere tahammülsüzlüğü .

Aslında kolaylıkla kavranabileceği gibi  , yukarıda anlatageldiğimiz meselenin özündeki sebep aşikardır . Kısaca formüle etmek gerekirse , arkasında çoğunluğu sürükleyip , arkasından otoriter gücü de müesses kılabilen devrimsel düşünceler, bu yeni müesses nizamın yine yeni müesses idarecileri tarafından önce dogmatize sonra karakterize edilmekte ve bu bereketli yeni düzenin sınırları kendine tehdit oluşturabilecek yine devrimsel yeni düşünclelere karşı döneklere karşı tehdit ile tahkim edilmektedir.

Kısacık insanlık tarihi ; romantik tebliğci İsa nın sözlerinin , asırlarca kanla vaftiz edilen engizisyoncu ve afarozcu ortaçağ kilise devletine nasıl dönüştüğünü ; yoksulluktan ve acıdan beli bükülmüş Rus köylüsünün ve işçisinin omuzlarında yükslelen Ekim devriminin ilk iktidar sahiplerinin gücü konsolide etmek adına devrimdeki Kızıl Ordu ya önderlik etmiş yol arkadaşlarını nasıl olupta döneklikle suçlayıp önce sürgüne sonra öbür dünyaya yolladıklarını ; ya da Descartes , Spinoza ve Locke vb gibi aydınlanmacı felsefenin açtığı yolda serpilen çocukların nasıl olupta sömürgeciliğin , ırkçılığın , gelmiş geçmiş en büyük insan kayıplarının yaşandığı iki büyük savaşının mimarları olduğunu ; Kuran da dinde zorlama olamayacağı ( Bakara 256 ) iman ettikten sonra fikrini değiştirip inancını terk edenler için ise cezanın ancak yaratan katında olduğu ( Bakara 217 ) açık bir şekilde ifade edilmişken , nasıl olupta dinin yer yüzündeki uygulayıcıları tarafından kısa süre içerisinde ‘’ irtidat ‘’ müessesesi kurulup, dinden dönenlerin işleri Allah a kalmadan , yeryüzünde canlarından edildiğini ibretle gözlerimiz önüne sermiştir .

Uzağa gitmeden ülkemizden de örnekler verelim : Siyasi ihtiraslarını içinde bulunduğu toplumun kronik meseleleri içine başarı ile gizleyen , o noktalarda birikmiş potansiyel ve tepkisel enerjiyi başarıyla oya çeviren , gücü konsolide ettikten sonra da programında yer alan bu hedeflerden itina ile ‘ dönen ‘ ortada ne AB Tam Üyelik hedefi , ne yolsuzluklarla mücadele dirayeti ne de ifade özgürlüğü bırakan kadroların icraatine tanık olmuyor muyuz hepimiz ?

Baskı kuran , kategorize eden , ötekileştiren , ırk ve cinsiyet eşitsizliğini dayatan her türlü inanış ve ideolojiye karşı  ; sorgulayan , doğruyu arayan aklın ve vicdanın şeref madalyasıdır döneklik …